Europa en migratie, migratie naar Europa… Over wie of wat praten we eigenlijk (in de media, de politiek, de «experts»)? Is het dan zo aantrekkelijk om naar Europa «uit te wijken»? Schroeft Europa (welk Europa?) zijn aantrekkingskracht niet een beetje op door zich op te werpen als droombestemming, langs deze kant van zeeën en oceanen, voor de «tour operators» gespecialiseerd in aantrekkelijke uitwijkmogelijkheden?
Wie is in staat om - met enige afstand en zonder te beïnvloeden of persoonlijke voorkeur - deze «aantrekkingskracht» van Europa echt in vraag te stellen? Wie kan echt zeggen dat hij eerlijk en rechtvaardig in zijn schoenen staat tegenover die «andere», de niet-Europeaan. Die ander, die heel andere waarden heeft dan de waarden die hijzelf vooropstelt of verdedigt in naam van een zogezegd «gemeenschappelijke Europese gedachte»?
Bestaat er niet zoiets als een Europees populisme met eigen grenzen, met een heel eigen «conservatisme» hoe liberaal of neo-participatief dat ook moge zijn? Een populisme dat zegt dat «migrant zijn» in Europa betekent dat je van een andere wereld buiten Europa komt? Migratie zou dan niet-Europees en migranten zouden dan niet-Europeanen zijn!
Bestaat het gevaar dan niet dat men de geschiedenis, het levende collectieve geheugen, dat aan de bron ligt van het Europese bouwwerk, ontkent en vernietigt? Is Europa niet zelf het kind van onze migraties?
Memory spelen betekent hier het risico van de positieve en humanistische eerlijkheid aangaan. Erkennen dat men het levende bewijs is van een geschiedenis die in hart en nieren een geschiedenis van migratie is.
Ik ben Europeaan omdat ik migrant ben. Ik ben migrant, dus ik ben Europeaan, net zoals anderen Afrikaan of Amerikaan zijn. Ik ben migrant, ik ben mens: tussen verleden en toekomst ben ik een levend «migrantengeheugen», gelinkt aan een ruimte en een tijd en die zijn voor mij en voor de ander het Europa van vandaag. Gisteren was het anders en morgen zal het ook anders zijn. Migratie en geheugen zijn de existentiële uitdagingen van Europa en de wereld, kruispunten van de mensheid. Erkennen we dat niet, dan zal er niet veel vruchtbaars meer groeien in het avondland. Migrant zijn in Europa is migrant zijn in alle mogelijke richtingen.
